جشن تیرماه سیزده شو از آیین‌های کهن مازندران یکشنبه شب با حضور جمعی از هنرمندان ، مسئولان و اقشار مختلف مردم در روستای آهنگرکلا بیشه‌سر قائمشهر برگزار شد.
به گزارش ” آوای صنعت ”، در این مراسم برنامه های متنوعی همچون امیری خوانی و آواز خوانی در کنار مسابقه سنتی لگن نوازی و مسابقه اصطلاحات مازندارنی برگزار شد.
چینش دکور مراسم از کرسی گذاری گرفته تا تزیین آن با انواع میوه و مجمه گردانی هم بخشی از این آئین بومی کهن مازندرانی بود.
همچنین به رسم اصلی آئین تیرماه سیزده شو ، مراسم ” لال شو “، ” شیش زنه شو ” و ” لال زنه شو ” هم به همراه آوزاخوانی محلی اجرا شد تا آیین کهن کامل شود.
مجری لال شو که یک مرد روستایی با پوشش سنتی بود این مراسم را با خواندن اشعار موسوم به لال بازی با طلیعه ” لال اِنه لال اِنه – پار بورده امسال اِنه – پار بورده امسال اِنه – مهمانِ پارسال اِنه – سرخانِ سوار اِنه – مه مارِ برار اِنه ” اجرا کرد و شرکت کنندگان نیز با مشارکت در این مراسم حال و هوای ویژه ای به آن دادند.
همچنین چوب زنی لال به افراد دارای حاجت هم در این مراسم اجرا شد. چوب زنی به این صورت است که شخصی که او را خوش قدم می دانند همراه چند نفر وارد خانه می شود و با چوبی که در دست دارند ضربه ای به ساکنان خانه می زند و ساکنین خانه هم او را با خوراکی های شب سیزده شو بدرقه می کنند .
در این مراسم یکی از کتابخوانان برتر مازندران هم با اشعاری را به زبان مازندرانی و با گویش محلی برای حاضران قرائت کرد.
اگر چه مکان کوچک این برنامه در تالار پذیرایی و با تاخیر اجرا شدن ابتدا شبی به یادماندنی را نوید نمی داد ،اما با حضور گسترده مردم و جمع خودمانی میان مردم و برنامه های شاد پایان خوشی داشت .
معاون فرماندار قائمشهر در این مراسم با اعلام اینکه در باره آغاز برگزاری آیین تیرماه سیزده شو در مازندران اطلاعاتی در دست نیست ، گفت : اما انسان ها که در مسیر زندگیشان براساس شرایط اقتضایی زمان برخی عادت ها را تکرار می کردند ، این آئین هم جاودانه و در حال ادامه یافتن است .
عمران عباسی با بیان اینکه تیرماه سیزده شو جشن برکت کشاورزان و دامداران است ، افزود : در شب تیرماه سیزده شو کشاورزان و دامداران حاصل دست رنج خود را بر روی سفره می گذارند و از این طریق از خداوند تشکر و این سنت را پاس می دارند .
وی با اعلام اینکه برخی پیروزی کاوه بر ضحاک را مبنای این جشن می دانستند ، بیان کرد : برخی هم معتقدند که انداختن تیر آرش از کمان برای مشخص کردن مرز ایران و توران هم مصادف با این روز است .
اگر چه در باره جشن تیرماه سیزده شو نظرات مختلفی وجود دارد ، ولی دیدگاه غالب این است که این جشن به عنوان شکرگذاری پشت سرگذاشتن یک سال زراعی برگزار می شد و به همین دلیل هم زمان برگزاری آن ماه آبان انتخاب شده که در تقویم طبری به آن ماه تیر گفته می شود.
این جشن که گفته می شود همان جشن تیرگان ایرانیان است ، در ١٢ آبان تقویم جلالی مصادف با ١٣ تیرماه در تقویم طبری برگزار می شود. تقویم یا گاهشماری طبری(مازندرانی) نوعی از گاهشمار ساسانی است که در آن سال برابر ۳۶۵ روز و شامل ۱۲ ماه است که ماه تیر آن برابر با ۳۰ مهر تا ۲۹ آبان است.
تیرماه سیزده جشنی مفصل دربردارنده آیین های مختلف بوده است، مهمترین بخش جشن تیرماه سیزده شو در مازندران آماده کردن ۱۳ نوع خوراکی و خوردن آن در طول شب به همراه جشن و پایکوبی بوده است. امیری خوانی، گرفتن فال حافظ ، قصه گویی، شاهنامه خوانی و اجرای موسیقی محلی هم از جمله آیین های این جشن است.
درشب تیرماه سیزده، مراسم شال‌اندازی نیز انجام می‌شود. در این مراسم نوجوانان به پشت بام خانه ها می روند و دستمالی را به ریسمان می بندند و به خانه ها می اندازند تا صاحب خانه کشمش، نخود چی، پول و …. در گوشه دستمال بسته و به آنها هدیه دهد.
شگون چوب خوردن از لال نیز از دیگر برنامه‌های مخصوص این جشن است، به گونه‌ای که در این شب شخصی با لباس مبدل، دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه می‌کند و مانند لال‌ها با کسی حرف نمی‌زند. این شخص که او را لال، لال مار و لال شیش می‌گویند با همراهی چند نفر وارد خانه‌های محل می‌شود و با چوب و ترکه‌ای که در دست دارد، ضربه‌ای بر محصولات انبار زده و اگر در خانه ای کسی بیمار بود به سراغ او می رود و شفایش را طلب می کند و اگر درختی بی‌ثمر و زنی نابارور برای باروری، او ترکه ای بر آنها زده تا سال آینده اتفاقات خوش یمن برایش رخ دهد.
مردم مازندران معتقد هستند فردی که لال است نمی تواند حرف بزند پس هیچ غیبت و کار ناشایستی از او سر نمی‌زند و به همین دلیل او را واسطه قرار داده و به عنوان ضامن از درگاه خداوند درخواست می‌کنند که به پاکی او گناهان دیگران نیز بخشیده شود.
فال گیری نیز از رسوم رایج در این جشن است و مردم دور هم جمع شده و با فال حافظ، فال گردو ، فال سنجاق و گوش داری شب را به صبح می رسانند.
جشن تیرماه سیزده شو که سال ها به فراموشی سپرده شده بود در چند سال اخیر در مناطق مختلف استان برگزار می شود و هر ساله شرکت کنندگان بیشتری پیدا می کند.
